Hayır Demekten Korkanlar
 

En önemli özellikleri, kimseye `hayır' diyememeleri. Çünkü onların, onaylanmaya ihtiyaçları var. Olumsuz düşüncelerini söylerlerse, bunun aleyhlerine döneceğini düşünüyor ve ürküyorlar. Yoğun bir suçluluk duygusu içindeler ve beğenilmemekten korkuyorlar. `Hayır' diyemedikleri için, sevdikleri halde eşlerini aldatıyorlar.

Narsistik beklentileri çok yoğun, beğenildiklerini bilmek, kendilerine olan güvenlerini artırıyor. Kendilerini beğenen insanlara ya da çevrelerinde onları onaylayacak olanlara bir şekilde `hayır' derlerse, beğenilmeyecek ve onaylanmayacaklarını düşünüyor ve bundan korkuyorlar. Öylesine ki, bu korku hayatlarını cehenneme çeviriyor. Günlük dilde, bazen düşünülmeden kullanılan `evet' ya da `hayır' sözcüğünü dile getirmek bile onlar için kâbus olabiliyor. `Hayır' dememek ve dolayısıyla yalnız kalmamak için eşlerini aldatıyor, sürekli ilişkiler kuramıyorlar. Çoğunun içinde ünlü olma arzusu var. Bu nedenle, kamuoyuna adlarını duyuracak işler seçiyorlar.
Psikiyatrlar, onların birer ebeveyn kurbanı olduklarını düşünüyor. Çünkü ergenlik döneminde özerkliklerini gerçekleştirmelerine müsaade etmeyen ebeveynler, onların ileride birer narsistik ya da pasif agresif kişilikler olmalarına yol açıyorlar.

Psikiyatr Serdar Serdaroğlu
Psikiyatr Serdar Serdaroğlu, uzun yıllardır yaptığı çalışmalarda, özellikle eşlerini aldatan, uzun süreli ve mutlu ilişki kuramayan, işyerinde kendisini var edemeyen kişiliklerin, baskın anne portresi ile büyüdüklerini gözlediğini söylüyor. Serdaroğlu´na göre, insanlar, `evet' derken `hayır', `hayır' derken `evet' diyebilir ve `hayır' demekte güçsüz olabilir.
Serdaroğlu, ``Çok bağlantısız gibi görünüyor ama kişinin, narsistik süreci; kendini beğenme, beğenilme, onaylanma gibi beklentileri `hayır' ve `evet' sözcüğünün kullanımına engel teşkil edebilir'' diyor.
`Hayır' diyemeyen kişiliklerde narsistik süreç, özerklik döneminde zedeleniyor ki, bu dönem üç yaşında ve sonrasında ergenlik döneminde yaşanıyor. Özerklik döneminde kişi, kendi başına karar verebilme yeteneğini geliştiriyor. Yani doğal olarak kendi başına karar verebilme yeteneğine sahip insanlar, kendi ihtiyaçlarını, çevrenin ihtiyaçlarını hesaba katıyor ve ona göre davranıyor; bunu yaparken, kendi hedeflerini uygularken, çevreyle iletişimde evet-hayır sözcüklerini kullanıyor. Bir şeyi istemiyorsa bunu net anlatıyor. ``Ben bu filme gitmek istemiyorum, sizin önerdiğiniz değil, kendi ilgimi çeken kitabı okuyacağım'' diyor.

Özerklik döneminin kişide etkili olduğu zaman `ikinci özerklik dönemi', yani ergenlik dönemine denk geliyor ve evet-hayır sözcüklerinin yarattığı anlam, ebeveynle aralarındaki duygusal bağda önemli rol oynuyor.
Ergenlik döneminde `hayır' demeyi becerebilen bir gencin, ileri yaşlardaki duygusal yaşantısında sorun olmuyor. Ancak özellikle annelerin bu dönemde takındıkları tavır genci itiyorsa, `hayır' dediğinde olumsuz duygular yaratıyorsa, `hayır' demekten çekiniyor. Çünkü, `hayır' diyen kişi çoğu zaman karşısındaki tarafından istenmeyebilir. Burada `hayır' kelimesi esasında özerk olabilme ihtiyacını tanımlar ve ergenlik döneminin temel özelliklerinden biridir `hayır' demek. Genç `hayır' derken, tümüyle ailesinden koparak kendi kararların vermek ister.

Suçluluk duygusu
Narsistik kişilerin özerklik dönemlerine bakınca, onların bu dönemlerde `hayır' derken nelerle karşılaştıkları çok net görülüyor. Bu kişilerin anneleri genellikle, `hayır' sözcüğünün karşısında duygusal olarak negatif tavır alıyor ve yüz mesajlarıyla bundan hoşlanmadığını belirtiyor. Bu durum gençte suçluluk duygusu yaratıyor. Hayır sözcüğünü kullanma kapasitesi olmayan insanda özerklik duygusu oluşmuyor. Bu insanlar kendi başına karar verme durumunda çaresizliğe düşüyor. Gençler bu durumda, yoğun bir narsistik beklenti içine giriyor. Küçük gruplar içinde kendini odak yapıyor ve çevrede beğenilmeye çalışıyor. Özerkliği zedelenmiş bu kişilikler `hayır' kelimesini kullanmakta oldukça güçlük çekiyor. Çünkü, `hayır' kelimesinin davranışa yansıması, narsistik beklentilere ters düşecek ve karşısındakinin beklentilerini doğal olarak cevaplayamayacak; bu nedenle beğenilmeyecektir. `Hayır istemiyorum' dediği takdirde, ailesinde olduğu gibi olumsuz mesaj alacağını düşünüyor ve `evet' diyor. Bu, refleks halinde devam ediyor. Hoşnutsuzluk görünce mutsuz oluyor. Normal insanların hayatlarında hiç düşünmeden kullandığı `hayır' ve `evet' sözcükleri onda suçluluk duygusu uyandırıyor.

Psikiyatr Serdar Serdaroğlu